«Ժամանակակից դրամատուրգիա հասկացության մեջ ոգևորող ոչինչ չկա»

Հայաստանում անցկացվելու է թատերգության մրցույթ:
«Լևոն Շանթ» խորագիրը կրող մրցույթը կազմակերպում է Համազգային հայ կրթական և մշակութային միությունը:
Մրցույթին կարող են մասնակցել հեղինակներ Հայաստանից և սփյուռքից: Ընդունվում են միայն չտպագրված, չբեմադրված կամ չհրապարակված աշխատանքներ` առանց ժանրային սահմանափակման, արևելահայերենով և արևմտահայերենով:
Մրցանակաբաշխությանը ներկայացված պիեսները կհրատարակվեն առանձին ժողովածուով, իսկ առաջին մրցանակի արժանացած պիեսը կբեմադրվի Համազգային հայ կրթական և մշակութային միության աջակցությամբ: Կլինեն նաև դրամական պարգևներ: Մրցանակային առաջին տեղի համար նախատեսված է 1000000 դրամ, 2-րդի համար` 800000 դրամ, և 600000 դրամ` 3-րդի համար: Սահմանված են նաև երկու խրախուսական պարգևներ` 200000-ական դրամ:
«Լևոն Շանթ» մրցույթը նպատակ ունի խթանելու ժամանակակից հայ թատերգության զարգացումը, բացահայտելու այս ժանրում ստեղծագործող նոր անուններ, աջակցելու նոր պիեսների բեմադրությանը: Աշխատանքները ժյուրիին ներկայացվում են ծածկագրով, փակ ծրարների մեջ` հավանաբար խուսափելու համար «անունների» ընտրությունից:
Մերօրյա դրամատուրգների աշխատանքները հիմնականում մնում են դարակներում, լավագույն դեպքում տպագիր վիճակում են հասնում թատերասերներին: Դժգոհությունները երկուստեք են: Բեմադրիչները դժգոհում են նոր և լավ դրամատուրգիայի պակասից, իսկ դրամատուրգների վկայությամբ` անտեսվում են այն գործերը, որոնք իսկապես արժանի են ուշադրության:
«Նման մրցույթները կարող են ոգևորել, խթանել նոր դրամատուրգիական գործերի ստեղծմանը, բայց պետք է նախ թատրոն-դրամատուրգ կապ ստեղծվի և ամրապնդվի: Նախկինում պիեսը գրվում էր հենց թատրոնի համար: Օրինակ, Շեքսպիրը գրում էր թատրոնում, իր դերասանների համար, ինքը նույնպես խաղում էր: Oստրովսկին ամենահայտնի ռուս դրամատուրգներից է, գրել է թատրոնում, Չեխովը գրում էր ու գիտեր, որ բեմադրվելու է»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Համազգային թատրոնի դերասան, ռեժիսոր ԿԱՐԵՆ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԸ:
Նրա խոսքով` պիեսը դիմանում է ժամանակի մարտահրավերներին, եթե ծնվում է թատրոնում:
Մերօրյա ամենաբեմադրված դրամատուրգներն են Կարինե Խոդիկյանն ու Գուրգեն Խանջյանը: Նրանք անգամ պատվերով են գրում, ինչը Կարեն Խաչատրյանը համարում է գովելի: «Պիես պատվիրելը հին ավանդույթ ունեցող երևույթ է, մանավանդ ռուսական թատրոնում հիմնականում պատվերով է գրվել, և գրվել է կոնկրետ դերասանի համար»,- ասաց նա:
Չժխտելով, որ կան նոր, հետաքրքիր անուններ, զրուցակիցս, այնուամենայնիվ, ասաց, որ ինքը նոր պիես է փնտրում, բայց ժամանակակից դրամատուրգիա հասկացության մեջ ոգևորող ոչինչ չկա, ինչ-որ բան կիսատ է, ինչ-որ բան այն չէ: Իսկ բեմադրությունը ոգևորության և ներշնչանքի արդյունք պետք է լինի: Իրենք էլ ձեռքները ծալած չեն նստում:
«ՈՒզում էի բեմադրել Արամ Պաչյանի «Ցտեսություն, ծիտ» վեպը: Բայց այդ գործը մոնո ներկայացման լավ նյութ է, ոչ թե բազմաթիվ կերպարներով ստեղծագործություն: Ես մոնո չէի ուզում»,- ասաց նա:
Հավելենք, որ արտասահմանյան ժամանակակից դրամատուրգներին, վիպասաններին մեր բեմադրիչներն անդրադառնում են: Ինչո՞ւ: Որովհետև, ըստ Կարեն Խաչատրյանի, մերոնք սովորական, պարզ երկխոսություն գրել դժվարանում են:
«Վատ օրինակ գուցե բերեմ,- ասաց նա:- Սերիալների հանդեպ մեծ ոգևորություն չունեմ (չնայած ինքս խաղացել եմ), բայց նկատել եմ, որ սերիալում երկխոսությունը ներգործում է, կա էմոցիոնալ լարվածություն, կերպար, հարաբերություն, որը չկա պիեսների մեջ: Մեր դրամատուրգները շատ խելոք են գրում, ասենք, սիրո տեսարան է, տղան և աղջիկը խոսում են այնպիսի բառերով, որ այսօրվա երիտասարդը երբեք չի գործածի, շատ պոետիկ են խոսում»:
Դառնանք հին, բարի ներկայացումներին, որոնք բեմից չեն իջնում առայսօր: Զրուցակիցս լավ բան չի տեսնում նաև սրանում. եթե անընդհատ արխիվով ես զբաղված, նշանակում է` չունես նոր արտադրանք, այսպես ասած` օգտակար գործողության գործակից: «Լավ է այսօր վատ անելը, թերի անելը, այդ թերիի վրա աշխատելը: Գուցե դրամատուրգն էլ պրոցեսի մեջ մտնի, և երկրորդը, երրորդը արդեն լավ ստացվեն»,- հույս հայտնեց դերասանը, որն ապագայում ուզում է լրջորեն զբաղվել իր հիմնական մասնագիտությամբ` ռեժիսուրայով:
Հարկ է նկատել, որ գրողը նույնպես կարող է չվստահել իր գործը այս կամ այն բեմադրիչին: Չբացառելով այդ տեսակետը, զրուցակիցս նշեց, որ «Դրամատուրգիա» հանդեսում ժամանակակից դրամատուրգների պիեսներ են տպագրվում, թատրոններում դրանք անվճար բաժանվում են, բեմադրիչների ձեռքի տակ կան, բայց չեն բեմադրվում: «Պետք է հանդիպումներ կազմակերպել և բարձրացնել այս հարցերը»,- կարծիք հայտնեց նա, հավելելով, որ որոշ դրամատուրգներ յուրատեսակ մոտեցում են պահանջում: Պիես կա, որ բեմադրվելու համար չէ, այլ կարդալու:

ՍՈՒՍԱՆՆԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ պատմվածքների, վիպակների, դրամաների հեղինակ է:
«Ինչո՞ւ չեն բեմադրվում մերօրյա գրողների գործերը» հարցին նա ունի իր պատասխանը:
«Իմ տպավորությամբ` բեմադրիչները հասարակության չկարդացող խավի մեջ են, նրանք վատ գիտեն ժամանակակից գրականությունը, աշխատում են լայն սպառման շուկայի համար»,- ասաց նա, կարծիք հայտնելով, որ ժամանակակից հեղինակներն ապրում են բեմադրիչների կողքին, և կարելի է համատեղ աշխատանքով լավ գործը հարմարեցնել թատրոնի կամ բեմադրիչի պահանջներին:
Անդրադառնալով մեր` «Գուցե հասարակական պահանջարկի՞ խնդիր կա, այդ դեպքում որո՞նք են պահանջարկ ունեցող գործերը» հարցին` ասաց, որ չկա այդպիսի խնդիր: «Պահանջարկի հետ հաշվի նստել նշանակում է գրել ուրիշի ճաշակով ու ցանկությամբ: Գրելիս ես հաշվի եմ նստում միայն իմ ճաշակի և իմ հնարավորությունների հետ: Պիտի ընթերցողին բարձրացնես դեպի քեզ, ոչ թե ինքդ իջնես դեպի ընթերցողը. սա ստեղծագործողի ոսկե կանոններից է, որ գիտեն բոլորը»,- ասաց Ս. Հարությունյանը:
Հետաքրքրվեցի, արդյո՞ք իր գործերն ուշադրության արժանացել են թատերական շրջանակներում, կամ փորձե՞լ է ինքն առաջարկել:
«Շատ կիսատ պիեսներ ունեմ, որոնք չեմ ավարտել հենց այդ պատճառով, որ անիմաստ է, չեն բեմադրվի,- ասաց գրողը:- Ժամանակակից թատրոնը փակ շրջան է` իրենք գրում են, իրենք բեմադրում, իրենք խաղում: Հրատարակած երկու պիես ունեմ, որոնցից «Ներդաշնակությունը» թարգմանվել և բեմադրվել է Պարսկաստանում, նույն պիեսը երկու-երեք տարի առաջ բեմադրել էր թատերականի մի ուսանող Ղազանչյանի ավարտական կուրսից: Հրատարակելուց հետո երկու պիեսն էլ հանձնել եմ մեկ-երկու թատրոնի և առանձնապես արձագանք չեմ ստացել»: Ինչ վերաբերում է մրցույթներին, զրուցակիցս ասաց, որ անկախ արդյունքից` միշտ էլ հաճույքով է մասնակցում, դրանք որոշակի աշխուժություն են մտցնում, սեփական գործը պրոպագանդելու միջոց են և հնարավորություն են տալիս տեղդ ճշտելու ժամանակակից գրականության մեջ:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ